مجالس یاد اهل بیت (ع)؛ حیات‌بخش جامعه انسانی

رهبر معظم انقلاب اسلامی در دیدار چندی قبل با مداحان اهل بیت علیهم‌السلام، با اشاره به نقش و وظیفه هیئت‌ها در زنده نگه داشتن مکتب اهل بیت (ع) فرمودند: «هیئت یک واحد اجتماعی است، یک مجموعه‌ی اجتماعی است که بر محور مودت اهل بیت شکل می‌گیرد؛ محور این اجتماع کوچک یا بزرگ، مودّت اهل‌بیت (علیهم السّلام) و هدایت به سمت اهداف اهل بیت است؛ حقیقتِ هیئت این است، ماهیّت هیئت یعنی این. ریشه‌ی این پدیده هم مال زمان خود ائمّه است؛ صحبت امروز و دیروز نیست؛ هیئت را اصحاب ائمه تشکیل دادند و آن‌ها شروع کردند؛ امام صادق (علیه السّلام) از راوی سؤال می‌کنند: می‌نشینید دُور هم، صحبت می‌کنید، حرف می‌زنید؟ یعنی مسائل ما را مطرح می‌کنید؟ او جواب می‌د‌هد که بله، این کار را می‌کنیم؛ بعد حضرت می‌فرمایند: من دوست می‌دارم این مجالس را. مسئله‌ی ما را زنده نگه دارید.»
«احیای امر»، یکی از مهم‌ترین دستورات ائمه علیهم‌السلام به شیعیان است که در دوره‌ای از تاریخ نسبت به آن تأکید بیشتری داشته‌اند و روایات فراوانی را غالباً با تعبیر «اَحیُوا اَمرَنا» و «رَحِمَ اللَّهُ مَن أَحیا اَمرَنا» بیان فرموده‌اند. حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در بیانات اخیر خود، با ذکر بستر تاریخی صدور این روایات، «جهاد تبیین» را تفسیر آن بیان کردند و فرمودند: «هیئت، محل جهاد تبیین است. به نظر من از این «اَحیُوا اَمرَنا» این نکته بسیار مهم استفاده می‌شود.»
حال سؤال دیگر این است که «احیای امر» اهل بیت (ع) چگونه باید صورت پذیرد؟ در این رابطه، حجت‌الاسلام محمد هدایتی کارشناس علوم دینی به تشریح مسئله پرداخته است.
* «احیای امر» چگونه؟
آنچه به وضوح در روایات به چشم می‌خورد، این است که ائمه علیهم‌السلام برای تحقق احیای امر به «تشکیل مجالس، اجتماعات، جلسات خانگی و مجلس عزا» توصیه می‌کردند. امام باقر علیه‌السلام درباره صفات شیعیان می‌فرمایند: «الْمُتَزَاوِرُونَ فِی إِحْیَاءِ أَمْرِنَا»؛ شیعیان کسانی‌اند که برای زنده نگاه داشتن امر ما به دیدار یکدیگر می‌روند و جلسه تشکیل می‌دهند. یا در روایت دیگری به شیعیان توصیه می‌کنند: «أَنْ یَتَلَاقَوْا فِی بُیُوتِهِمْ فَإِنَّ لُقِیَّا بَعْضِهِمْ بَعْضاً حَیَاةٌ لِأَمْرِنَا»؛ به ملاقات‌کردن یکدیگر بروید، زیرا این ملاقات‌ها زنده نگاه‌داشتن امر ماست. همچنین آنگاه که حضرت برای احیاکنندگان امر دعا می‌کنند، راوی از کیفیت آن سؤال می‌کند و حضرت پاسخ می‌دهند: «بِالتَّذاکُرِ لَهُ»؛ با گفت‌وگو‌ها و یادآوری‌های دوطرفه!
امام صادق علیه‌السلام نیز از یکی از یاران خود درباره جلسات خانگی و اجتماعات شیعیان سؤال می‌کنند و پس از پاسخ او می‌فرمایند: «إِنَّ تِلْکَ الْمَجَالِسَ أُحِبُّهَا، فَأَحْیُوا أَمْرَنَا»؛ حضرت ابتدا با بیان علاقه خود به این‌گونه جلسات، آن‌ها را تشویق‌کرده و می‌فرماید من این مجالس را دوست دارم. سپس دستور به احیای امر به‌وسیله این جلسات می‌دهند. نکته مهم اینکه ادامه حدیث نشان می‌دهد این روایت درباره جلسات ذکر مصیبت «یعنی همین مجموعه هیئات» صادر شده است.
خلاصه اینکه اصلی‌ترین راهبرد ائمه علیهم‌السلام برای احیای امرشان این است که «تَزَاوَرُوا وَ تَلَاقَوْا وَ تَذَاکَرُوا أَمْرَنَا وَ أَحْیُوهُ»؛ یعنی کار تشکیلاتی، اجتماعات، جلسات و دیدار‌های مؤمنانه.
* هدف از «احیای امر» چیست؟
سؤال پایانی این است که آیا در دوره کنونی احیای امر نیز یک وظیفه است و آیا امام صادق علیه‌السلام شیعیان جامعه اسلامی کنونی را هم به کمک طلبیده‌اند؟ حقیقت این است که روایات ائمه علیهم‌السلام و دستورات آنان هرچند در یک بستر تاریخی بیان شده است، اما هیچ‌گاه منحصر در آن زمان نمی‌شود و درست مانند آیات قرآن کریم، تمام عصر‌ها و عرصه‌ها را دربر می‌گیرد تا جایی که برخی فق‌ها از روایات مذکور استفاده می‌کنند که احیای امر ائمه علیهم‌السلام واجب کفایی است و استحباب نفسی دارد.
نکته مهم اینکه احیای امر در دوره کنونی دو هدف می‌تواند باشد:
۱. با هدف مبارزه با دشمن و جلوگیری از غلبه آنان و ترویج شبهات در جامعه؛ همان‌طور که برخی شارحان گفته‌اند: «إحیاء دیننا و ذکر فضائلنا و علومنا و إبقائ‌ها لئلا تندرس بغلبة المخالفین و شبهاتهم»؛ لذا، احیای امر همچنان باقی است، زیرا حکومت‌های کفر همچنان علیه مکتب امام صادق علیه‌السلام تبلیغات می‌کنند. بر همین اساس، آیت‌الله خامنه‌ای می‌فرمایند: «هیئت، کانون جهاد است؛ جهاد فی‌سبیل‌الله، جهاد در راه احیای مکتب اهل‌بیت، مکتب امام حسین علیه‌السلام، مکتب شهادت».
۲. با هدف خالص‌سازی افکار خود از انحرافات و کژی‌ها؛ منظور از احیای امر این نیست که تعالیم اسلام و معارف ائمه علیهم‌السلام مرده و نسخ شده است و اکنون ما باید آن‌ها را زنده کنیم، بلکه منظور «احیاء فکر دینى است، یعنى احیاء طرز تفکر ما درباره دین و به‌عبارت دیگر شست‌وشوى مغز‌ها و ذهن‌هاى ما.» به تعبیر دیگر، گاهی «طرز تفکر ما درباره دین صحیح نیست و طرز تفکر مرده‌اى است»؛ لذا، «احتیاج به مجدد و محیى دارد، کهنه مى‌شود و باید نو کرد، روبه مردن مى‌رود و باید احیاء کرد».
سخن پایانی اینکه، کمک‌خواهی ائمه علیهم‌السلام به احیای امر و فراخوان به جهاد تبیین علیه تبلیغات جبهه استکبار همچنان به گوش می‌رسد و وظیفه ما این است که با روشنگری خستگی‌ناپذیر «آمادگی برای طلوع خورشید ولایت عظمیٰ ارواحنافداه» را فراهم‌کرده و برای تحقق کامل ولایت ائمه علیهم‌السلام زمینه‌سازی کنیم.
در روزگاری که هجوم امواج مخرب فکری، سلامت فکر و روح جامعه ما را تهدید می‌کند، احیاء امر اهل بیت (ع) مصداق روشن جهاد تبیین محسوب می‌شود و می‌تواند دل و جان مشتاقان این مسیر نورانی را که در کوران حوادث روزگار خسته و آزرده شده‌اند، نشاط و شادابی دوباره ببخشد و خون تازه‌ای در رگ‌های اجتماع به جریان درآورد.